براي كاربرد فعل "هستن" در اسم ها و ضماير سوم شخص و اشاره طبق قاعده‌ي بالا ساخته مي شود.
صرف مثبت:
اسم/ ضمير + اسم/ ضمير
در ستون دوم هم ضمير، هم اسم، هم ضمير يا اسم در حالت جايگاهي (با پسوندda/de درس دوم) استفاده مي‌شود.
Murat evde. مراد در خانه است.
فعل اسنادي زمان آينده: صرف زمان آينده فعل بودن با فعل كمكيolmak (بودن، شدن) ساخته مي‌شود.
ضمير + اسم + ol + -acak + شناسه
|
شخص |
مثبت |
منفي |
||
|
ben |
olacağım |
خواهم شد |
olmaacağım |
نخواهم شد |
|
sen |
olacaksın |
خواهي شد |
olmayacaksın |
نخواهي شد |
|
o |
olacak |
خواهد شد |
olmayacak |
نخواهد شد |
|
biz |
olacağız |
خواهيم شد |
olmayacağız |
نخواهيم شد |
|
siz |
olacaksınız |
خواهيد شد |
olmayacaksınız |
نخواهيد شد |
|
onlar |
olacak(lar) |
خواهند شد |
olmayacak(lar) |
نخواهند شد |
|
Ben bu yıl mezun olacağım. |
من امسال فارغ التحصيل خواهم شد. |
|
Bu çocuk çok şımarık olacak |
اين بچه خيلي لوس خواهد شد. |
|
|
|
|
|
حالت سوالي مانند حالت سوالي زمان آينده ساخته مي‌شود.
|
Ben avukat olacak mıyım? |
من وكيل خواهم شد؟ |
|
Sen avukat olacak mısın? |
تو وكيل خواهي شد؟ |
|
O avukat olacak mı? |
او وكيل خواهد شد؟ |
|
Biz avukat olacak mıyız? |
ما وكيل خواهيم شد؟ |
|
Siz avukat olacak mısınız? |
شما وكيل خواهيد شد؟ |
|
Onlar avukat olacak mı? |
آنها وكيل خواهند شد؟ |
|
Yarın ofisinizde olacak mısınız? |
||
Sen bu akşam evde olacak mısın? |
|
امشب خانه خواهي بود؟ |
پسوند همان پسوند زمان گذشته ساده است. راهنماي استفاده همان جدول 2 است.
|
آخرين مصوت اسم/صفت |
پسوند داراي اين مصوت خواهد بود |
پسوند گذشته |
|
a- ı |
ı |
di/ti |
|
e- i |
i |
di/ti |
|
o- u |
u |
du/tu |
|
ö- ü |
ü |
dü/tü |
ضمير + اسم/ صفت + پسوند گذشته + شناسه
نكته : پسوندهاي tı/-ti/-tu/-tü زماني كاربرد دارند كه فعل به يكي از حروف بي‌صداي بيواك
(k, f,ş, ç, s, p, t, h) ختم شود.
Biz gençtik. ما جوان بوديم.
اگر اسم/صفت به مصوت ختم شود بين پسوند و اسم/صفت حرف y قرار مي‌گيرد. مانند وقتي كه وقتي اسم/ صفت در حالت جايگاهي (با پسوند da/de ، ta/te) قرار گيرد.
حرف ربط de/da به معناي «هم» است. شكل اين حرف مانند پسوند حالت جايگاهي است اما اين حرف به صورت جدا نوشته مي‌شود.
|
Murat da burada, Ahmet de |
مراد هم اينجاست علي هم. |
|
Ben de geliyorum. |
من هم مي‌آيم. |
|
Yarınki partiye Ali de gelmiyor. |
به پارتي فردا علي هم نمي‌آيد. |
وقتي پشت سر هم به كار مي‌روند مانند «هم .... هم، نه ... نه » معني مي‌شوند.
|
Yarınki partiye Ali de Murat da gelmiyor. |
به پارتي فردا علي هم مراد هم نمي‌آيد. |
|
Çayı da kahveyi de kolayı da sevmem. |
چاي را هم قهوه را هم كولا را هم دوست ندارم. |
|
Türkçeyi konuşacağım da yazacağım da. |
تركي را هم صحبت خواهم نوشت هم خواهم نوشت. |
گاهي نيز معادل « ve و، ama اما» به كار مي‌رود.
|
Bu kitabı okudum da/ama hiçbir şey anlamadım. |
اين كتاب را خواندم اما هيچ چيز نفهميدم. |
|
Buz gibi bir kola içtim de/ve serinledim. |
يك كولا مثل يخ نوشيدم و خنك شدم. |
پسوندهاي ça/-çe زماني كاربرد دارند كه صفت به يكي از صامت‌هاي بيواك (k, f, ş, ç, s, p, t, h) ختم شود
1. پسوند CA با پيوستن به صفت يا قيد مفهوم «نسبتا، نزديك به آن» صفت وقيد مي‌سازد.
Büyükçe bir ev خانه‌اي نسبتا بزرگ Şişmanca bir adam مردي نسبتا چاق
Zorca bir sınav امتحاني نسبتا سخت Yüksekçe bir bina ساختماني نسبتا بلند
حرف اضافه‌ي gibi به معناي «مانند، مثل » براي تشبيه و kadar به معناي « به اندازه، » براي مقايسه به كار مي‌رود.
|
Ali murat gibi çalışkan değil. |
علي مانند مراد سختكوش نيست. |
|
Ali murat kadar çalışkan değil. |
علي به اندازه مراد سختكوش نيست. |
|
Sen babam kadar yaşlı değilsin. |
تو به اندازه‌ي بابام مسن نيستي. |
حروف اضافه‌ي gibi و kadar براي بيان تقريب و حدود هم به كار مي‌رود.
|
Yarın saat altı gibi buluşalım. |
فردا حوالي/ حدود ساعت شش ملاقات داشته باشيم. |
|
Ankara'nın nüfusu 4 milyon kadar. |
جمعيت آنكارا حدود 4 مليون است. |
ضماير قبل از حروف اضافه‌ي gibi و kadar (غير از ضمير onlar)، با پسوند اضافه (ضماير ملكي) به كار مي‌روند.
|
benim gibi |
مانند من |
|
bizim kadar |
به اندازه‌ي ما |
|
senin gibi |
مانند تو |
|
sizin gibi |
مثل شما |
|
onun gibi |
مانند او |
|
onlar gibi |
مثل آنها |
نقش حرف ربط (bağlaç) : بين دو جمله ارتباط برقرار مي‌كند و جدا نوشته مي شود.
Bir kardeşim var ki ondan daha büyüğüm.
يك برادر/خواهر دارم كه از او بزرگترم.
Dediler ki ıssız kalan türbende vahşi güller açmış; görmeye geldim.
گفتند كه مزار متروكه‌ات گل هاي وحشي روييده‌اند؛ آمدم كه ببينم.
گاها در انتهاي جمله‌اي از حرف ki استفاده مي‌شود بدون اينكه جمله‌ي ديگر گفته شود.
O dağa tırmanırken hayvanar zorluk çekmesin diye arabacı da ben de yürümüştük; çıkış öyle uzun sürmüştü ki...
در صعود به آن كوه براي اينكه حيوان‌ها سختي نكشند هم ارابه‌چي هم من پياده رفته بوديم؛ خروج آنقدر طول كشيده بود كه...
در اين حالت جمله‌اي كه افتاده خود براي شنونده/خواننده در ذهن تداعي مي‌شود و يك حس و تصوير ذهني به شنونده مي‌دهد براي مثال در اين جمله مي‌شود گفت :
آنقدر طول كشيده بود كه (نمي توانم توضيح بدهم)
گاها ki بين دو جمله نه بلكه بعد از نهاد قرار مي‌گيرد اما باز هم ارتباط بين دو جمله برقرار مي‌كند، مي‌توان گفت اين حالت اثر يك ترجمه‌ي نامناسب از زبان‌هاي ديگر به تركي است كه مورد پسند نيست. درنمونه‌هاي زير جمله دوم از لحاظ دستور بهتر است.
Bir adam ki söz dinlemez. = söz dinlemeyen bir adam
يك آدم حرف نشنو
O yerden ki herkes kaçar sen de kaç = herkesin kaçtığı yerden sen de kaç
از جايي كه همه دوري (فرار) مي‌كنند تو نيز دوري كن.
با استفاده از حرف ki حروف ربط مركب تشكيل شده اند :
Çünkü, halbuki, mademki, öyle ... ki, demek ki...