|
آموزش تصویری زبان ترکی نصرت |
آموزش زبان ترکی رزتا استون |
اشكال مختلف پسوندها در تركي استانبولي :
1- پسوندهاي تك شكلي كه تنها يك شكل دارند، مانند پسوند مالكيت اول شخص مفرد وقتي كه كلمه به مصوت ختم شود كه حرف m است :
Anne-m مادرم , baba-m پدرم
يا پسوند نشانگر خانواده gil، پسوند ken و ...
2- پسوندهاي دو شكلي : در اين پسوندها حروف a و e وجود دارد، يعني به خاطر قانون هماهنگي صوتي پسوند دو حالت به خود مي گيرد يكي با a و ديگري با e. (مصوت‌هاي a وe از جنس مصوت هاي پهن/باز هستند)، مثال :
پسوند جهتي : a/e
El-e به دست , at-a به اسب
پسوند مصدري: mak/mek
Git-mek رفتن , yaz-mak نوشتن
پسوند زمان آينده : acak/ecek
Al-acak خواهد گرفت , gel-ecek خواهد آمد
پسوند جايگاهي : da/de;ta/te
Ev-de در خانه , dağ-da دركوه
البته در اين حالت كه دو حالت ta/te نيز اضافه مي شود به دليل قانون هماهنگي صامت‌ها مي باشد كه حرف d به tتبديل مي شود و در حالت كلي دو حالت به شمار مي رود.
در كتاب هاي دستور زبان معمولا اين حروف را به شكل A نشان مي دهند يعني پسوند An نماينده دو پسوند an/enاست.
و پسوندهايي مثل :
en/an, deş/daş, me/ma, ...
3- پسوندهاي چهار شكلي : اين پسوندها نيز به دليل هماهنگي صوتي از چهار مصوت تنگ يا بسته ı, i, u, üتشكيل شده‌اند. مثال:
پسوند مفعولي (يا مالكيت سوم شخص مفرد وقتي كه كلمه به صامت ختم شود) : ı, i, u, ü
Baş-ı سر را يا سرش
El-i دست را يا دستش
Yol-u راه را يا راهش
Göz-ü چشم را يا چشمش
پسوند وجه فعلي قيدي : ıp, ip, up, üp
Al-ıp خريده
Gid-ip رفته
Dol-up پر شده
Gör-üp ديده
در كتاب هاي دستور زبان تركي اين چهار حرف را معمولا با I نشان مي دهند. در اين حالت هم ممكن است به دليل هماهنگي صامت‌ها 8 حالت داشته باشيم مانند:
پسوند زمان گذشته ساده :
dı, di, du, dü
tı, ti, tu, tü
پسوندهايي مثل :
-mIş, çI/cI, dIkçA/tIkçA, ...
بنابراين با ياد گرفتن اين دو و چهار مصوت همه حالات پسوندها را حفظ خواهيد كرد.
برچسب‌ها:
نرم شدن صامت (همخوان) (ünsüz yumuşaması)
كلماتي كه به صامت‌هاي بي‌واك p- ç- t- k ختم مي‌شوند، اگر پسوندي بگيرند كه با مصوت آغاز مي‌شود، صامت پاياني آنها نرم شده (واكبر مي‌شوند) و به ترتيب به b- c- d- ğ تبديل مي‌شوند.
|
p→b |
ç→c |
||
|
Kitap-a→kitaba |
به كتاب |
ağaç-a→ağaca |
به درخت |
|
Kebap-ı→kebabı |
كباب را |
kılıç-ı→kılıcı |
شمشير را |
|
t→d |
k→ğ |
||
|
tat-ı→tadı |
مزه را |
kulak-ı→kulağı |
گوش را |
|
kurt-u→kurdu |
گرگ را |
gömlek-i→gömleği |
پيراهن را |
در سه كلمه‌ي renk، denk و cenk حرف k به g تبديل مي‌شود. مانند rengi رنگش. البته استثناهايي وجود دارد كه نرم شدن صورت نمي گيرد مانند كلماتي كه به پسوند –iyet برگرفته از زبان عربي ختم مي‌شوند. مثال:
|
تك هجايي |
دو هجايي |
سه هجايي |
چهار هجايي |
|
et, üç, fark, türk, top, saç, kat, kök, park, bulut... |
gayret, sepet, sanat, bilet, kanıt, fiyat, hizmet, sohbet... |
Seyahat, milliyet, bisiklet... |
Medeniyet, edebiyat, Mezuniyet, faaliyet, olimpiyat ... |
همچنين كلماتي كه اسم خاص مي باشند از اين قاعده مستثني مي باشند.
Atattürk + ün → atatürk’ün
|
Cep: |
Pantolonumun cebi yırtık. |
جيب شلوارم پاره است. |
|
Çocuk: |
Çocuğun eli yaralıdır. |
دست بچه زخمي است. |
|
Ağaç: |
Ağacın yarpakları sarı. |
برگ هاي درخت زرد است. |
|
Kilit: |
Kapının kilidi bozuk. |
كليد در خراب است. |
برچسب‌ها:
همان طور كه قبلا ديديم شد صامت‌ها (همخوان‌ها) به دو گروه واكبر و بي‌واك تقسيم مي‌شوند.
همخوانهاي بي‌واك : ç- f- h- k- p- s- ş- t
همخوانهاي واكبر : b- c- d- g- ğ- j- l- m- n- r- v- y- z
اگر كلمه‌اي به همخوان واكبر يا واكه ختم شود پسوندي كه بعد از آن مي‌آيد با همخوان واكبر آغاز مي‌شود و اگر به همخوان بي‌واك ختم شود پسوند با هخوان بي‌واك آغاز خواهد شد. به اين قانون هماهنگي همخواني (ünsüz uyumu) نيز گفته مي‌شود. براي مثال پسوند جايگاهي da/de با توجه به هماهنگي واكه‌اي اصلي خود داراي دو حالت است و با توجه به هماهنگي همخوان‌ها دو حالت ta/te نيز وجود دارد.
|
واكبر |
بي‌واك |
||
|
deniz-de |
در دريا |
beş-te |
در پنج |
|
yol-da |
در راه |
ağaç-ta |
در درخت |
|
Arkadaşım plaj-dan geliyor. |
دوستم از ساحل مي آيد. |
|
Ben her tür çiçek-ten hoşlanırım. |
من از هر نوع گل خوشم مي‌آيد. |
|
Zavallı çocuk üçüncü kat-tan düşmüş. |
بچه بيچاره از طبقه سوم افتاده است. |
|
Pencere-den yola bakıyorum. |
از پنجره به راه نگاه مي‌كنم. |
برچسب‌ها:
هماهنگي آوايي (واكه‌اي/ مصوتي) فرعي (küçük ünlü uyumu)
اگر اولين هجاي كلمه‌اي داراي مصوت غيرمدور (a- ı- e- i) باشد در هجاهاي بعدي هم مصوت غيرمدور مي‌آيد (دو رديف اول جدول)، اگر هم اولين هجا داراي مصوت لب‌گرد (o- u- ö- ü) باشد هجاهاي بعدي هم مصوت تنگ-لب‌گرد يا غيرمدور-پهن خواهند داشت (دو ردويف دوم جدول). به اين قانون هماهنگي غيرمدوري-گردي (düzlük-yuvarlaklık uyumu) هم گفته مي شود.
|
مصوت هجاي قبلي |
مصوت هجاي بعدي |
|
a- ı |
a- ı |
|
e- i |
e- i |
|
o- u |
a- u |
|
ö- ü |
e- ü |
براي مثال پسوند حالت مفعولي را بررسي مي كنيم كه چهار حالت دارد : ı- i- u- ü
|
el |
el-i |
دست را |
|
kan |
kan-ı |
خون را |
|
dil |
dil-i |
زبان را |
|
kış |
kış-ı |
زمستان را |
|
köy |
köy-ü |
روستا را |
|
kol |
kol-u |
بازو را |
|
kül |
kül-ü |
خاكستر را |
|
un |
un-u |
آرد را |
اين هماهنگي به هماهنگي واكه‌اي اصلي وابسته است و چهار حالت به وجود مي‌آورد. از طرفي در تركي حروف o و öفقط در هجاي اول ديده مي‌شوند. كلماتي هستند كه اين قانون در آنها وجود ندارد. هماهنگي‌هاي واكه‌اي هم در خود كلمات و هم در پسوندهاي اضافه‌شده به آنها وجود دارد. به طور كلي ترتيب قرارگيري واكه‌ها در كلمات در تركي استانبولي به شكل زير است. اين جدول در مورد پسوندهاي داراي 4 حالت صادق است. :
اين جدول مهم هست آن را به ياد داشته باشيد.
|
|
|
مصوت بعدي |
مصوت قبلي |
|
جزيره، پيشاني، دور، گرما |
ada- alın- ırak- ısı |
a- ı |
a- ı |
|
دامن، عروس، خواسته، درشت |
etek- gelin- istek- iri |
e- i |
e- i |
|
اتاق، هيزم، هواپيما، وضعيت |
oda- odun- uçak- durum |
a- u |
o- u |
|
وظيفه، مرگ، مدت، نقره |
ödev- ölüm- süre- gümüş |
e- ü |
ö- ü |
برچسب‌ها:
1- بعضي از پسوند ها و يا كلمات تركي گاهي از اين قانون پيروي نمي كنند، مانند پسوند –yor كه پسوند زمان حال ساده است در همه‌ي حالت‌ها از نوع پسين هست. مثال: gel-iyor-um مي‌آيم، anne مادر.
2- در بعضي كلمات دخيل و يا اسامي خاص اين هماهنگي ديده نمي‌شود. مثال: istsyon ايستگاه راه‌آهن. البته ممكن است كلمه‌اي در زبان مبدا هماهنگي نداشته باشد اما با ورود به تركي اين قاعده را بپذيرد. مثال:عارضهarıza خرابي.
3- در كلمات مركب كه باتلخيص دو يا چند كلمه به وجود آمده‌اند. مانند cumartesi كه از تركيب cuma به معني جمعه و ertesi يعني بعد، روز بعد، به معناي شنبه مي‌باشد.
بعضي از كلماتي كه اصالت تركي ندارند، اگر هجاي پاياني‌شان داراي واكه پسين باشد پسوندي مي‌گيرند كه داراي واكه پيشين باشد. مانند كلمات زير:
Saat ساعت , rol نقش , harf حرف , kalp قلب , hâl حال , petrol نفت , hayâl خيال...
|
|
جمع |
|
جهتي |
|
جايگاهي |
سوالي |
|
saat-ler |
ساعت‌ها |
saat-e |
به ساعت |
saat-te |
در ساعت |
mi |
|
rol-ler |
نقش‌ها |
rol-e |
به نقش |
rol-de |
در نقش |
mi |
|
harf-ler |
حرف‌ها |
harf-e |
به حرف |
harf-te |
در حرف |
mi |
|
kalp-ler |
قلب‌ها |
kalb-e |
به قلب |
kalp-te |
در قلب |
mi |
|
lar/ler |
پسوند جمع |
|
a/e |
حالت جهتي |
|
da/de; ta/te |
حالت جايگاهي |
مي بينيم كه به جاي lar ، a و da/ta از ler و e و da/ta و mi استفاده شده است.
نكته: براي كساني كه مثلا تازه شروع كردن به يادگيري زبان تركي و اين استثناها رو نمي دونن، با مراجعه به سايت فرهنگستان زبان تركي بخش ديكشنري ها (sözlükler يا güncel sözlük) از سايت زير و وارد كردن كلمه بفهمن كه چه پسوندي مي گيره. براي مثال كلمه ي "harf حرف" رو به صورت زير نوشته:
harf -fi
اين معنيش اينه كه وقتي پسوند مفعولي ميگيره به صورت
harfi
نوشته ميشه كه اين استثنا هست چون كه درستش بايد به صورت
harfı
نوشته ميشد
برچسب‌ها:
در كلماتي كه اصالت تركي دارند، اگر اولين هجاي كلمه اي داراي واكه‌ي پيشين (e- i- ö- ü) باشد در هجا هاي بعدي هم واكه‌ي پيشين خواهد داشت، اگر هم اولين هجا داراي واكه پسين (a- ı- o- u) باشد هجاهاي بعدي واكه‌ي پسين خواهند داشت به عبارت ديگر واكه‌هاي يك كلمه يا پيشين هستند يا پسين. به اين قاعده هماهنگي پيشين-پسين (önlük-artlık uyumu) نيز گفته مي‌شود.
|
واكه هاي پسين |
واكه هاي پيشين |
||
|
yap-rak |
برگ |
Ye-şil |
سبز |
|
yıl-dız |
ستاره |
in-ce |
ظريف |
|
do-lu |
پر |
Öğ-ret-men |
معلم |
|
ku-lak |
گوش |
Yü-zük |
انگشتري |
برچسب‌ها:
افتادن مصوت (ünlü düşmesi): در بعضي كلمات دو هجايي اسم اعضاي بدن در تركي و بعضي كلمات دخيل عربي وقتي پسوندي كه با مصوت آغاز مي‌شود به كلمه اضافه مي‌شود، مصوت قبل از پسوند كلمه مي‌افتد (يكي از مصوت‌هاي ı- i- u- ü). مهم‌ترين اين واژه‌ها در جدول زير قرار دارند.
|
oğul |
پسر، فرزند پسر |
|
akıl |
عقل |
|
alın |
پيشاني |
|
resim |
عكس |
|
gönül |
دل |
|
vakit |
وقت |
|
boyun |
گردن |
|
isim |
نام |
|
ağız |
دهان |
|
kayıt |
ثبت |
|
karın |
شكم |
|
şehir |
شهر |
|
omuz |
شانه |
|
fi****** |
فكر |
|
beyin |
مغز |
|
metin |
متن |
|
göğüs |
سينه |
|
izin |
اجازه، مرخصي |
|
bağır |
آغوش |
|
ömür |
عمر |
|
resim-i |
→ |
resmi |
Onun resmi çok güzel. |
تصوير او خيلي زيباست. |
|
oğul-un |
→ |
oğlun |
Senin oğlun akıllıdır. |
پسر تو عاقل هست. |
|
vakit-im |
→ |
vaktim |
Şimdi vaktim yok. |
الان وقت ندارم. |
|
karın-ım |
→ |
karnım |
Onun karnı ağrıyor. |
شكمش درد مي‌كنه |
پسوند جمع مانند فارسي قبل از پسوند مالكيت به كلمه اضافه مي شود.
|
kitap-lar- ım |
→ |
kitaplarım |
كتاب‌هايم |
|
kedi-ler-iniz |
→ |
kedileriniz |
گربه‌هايتان |
برچسب‌ها:
درود بر شما اين وبلاگ به صورت تخصصي به شما آموزش زبان تركي استانبولي ميده با گردآوري مطالب و ذكر منابع،دوستان نظرات و پيشنهادات خودشونو براي ما بفرستيد و از موضوعات براي بهره بهتر استفاده نماييد.يا حق
