پسوند سوالي (-mı/-mi/-mu/-mü) طبق قاعده هماهنگي هاي واكه‌اي به صورت زير مي‌آيد. و حالت سوالي به جمله مي‌دهد:
|
آخرين مصوت كلمه |
پسوند سوالي |
|
|
|
a- ı |
mı |
Araba aldın mı? |
آيا ماشين خريدي؟ |
|
e- i |
mi |
Ali geldi mi? |
علي آمد؟ |
|
o- u |
mu |
O, istanbullu mu? |
او اهل استانبول است؟ |
|
ö- ü |
mü |
Bu, üzüm mü? |
آيا اين انگور هست؟ |
مضاف و مضاف اليه (ad tamlaması)
برخلاف فارسي مضاف اليه (tamlayan) ابتدا آمده سپس مضاف (tamlanan) مي‌آيد. دو حالت وجود دارد:
1. معين (belirtili): در اين حالت هر دو اسم پسوند مي‌گيرند. پسوند ملكي، پسوند سوم شخص مفرد يا جمع خواهد بود.
اسم + پسوند اضافه + اسم + پسوند ملكي
|
آخرين مصوت كلمه |
a- ı |
o- u |
e- i |
Ö- ü |
|
پسوند اضافه |
-(n)ın |
-(n)un |
-(n)in |
-(n)ün |
|
پسوند ملكي مفرد |
-ı/-sı |
-u/-su |
-i/-si |
-ü/-sü |
|
پسوند ملكي جمع |
-ları |
-ları |
-leri |
-leri |
حالت وابستگي يا نسبي(ilgi durumu) : هر گاه بخواهيم اسمي را به اسم ديگر اضافه كرده و نسبت دهيم به عبارتي مضاف و مضاف‌اليه بسازيم اين پسوند را به اسم اول اضافه مي‌كنيم. عملكردي مانند نقش‌نماي اضافه«–ِ» در فارسي دارد (مانند كتابِ علي). اين پسوند پس از پسوندهاي جمع و ملكي (در صورت وجود) قرار مي‌گيرد و به صورت زير است:
|
-ın /-in /-un /-ün |
در كلمات مختوم به صامت |
|
-nın /-nin /-nun /-nün |
در كلمات مختوم به مصوت |
|
ev-in |
Çanta-nın |
|
okul-un |
Bahçe-nin |
|
Sınıf-ın |
Tiyatro-nun |
|
Süt-ün |
Ütü-nün |
همراه با ضماير شخصي به صورت زير مي‌باشد (در اين حالت پسوند ملكي اضافه مي‌شود) كه ضماير ملكي را
مي‌سازند.
|
benim |
bizim |
|
senin |
Sizin |
|
onun |
onların |
حالت مفعولي (belirtme durumu):
اسم + -ı/-i /-u /-ü
در اسم‌هايي كه به مصوت ختم مي‌شوند به صورت -yı/-yi /-yu /-yü مي‌باشد. پس از پسوندهاي ملكي سوم شخص به صورت -nı/-ni /-nu /-nü مي‌باشد.
|
-ı/-i /-u /-ü |
|||
|
sınıf-ı |
كلاس را |
Hastane-yi |
بيمارستان را |
|
kalem-i |
مداد را |
Sinema-yı |
سينما را |
|
okul-u |
مدرسه را |
Onun evi-ni |
خانه‌ي او را |
|
yüz-ü |
صورت را |
Onların paraları-nı |
پول آنها را |
|
Babam gazeteyi okuyor. |
پدرم روزنامه را مي‌خواند. |
|
Ayşe’yi tanıyor. |
عايشه را مي‌شناسد. |
|
Annem camları siliyor. |
مادرم شيشه‌ها را پاك مي‌كند. |
|
Akşam beni ara. |
سر شب به من زنگ بزن. |
پسوند هاي حالت (durum ekleri) : بعضي از پسوندها دو حالت و بعضي چهار حالت دارند كه استفاده از هر كدام از حالت‌هايي كه خواهد آمد طبق هماهنگي واكه‌اي و هماهنگي صامتي مي‌باشد. همچنين پسوندهايي كه با صامت آغاز مي‌شوند نرم‌شدن صامت در آنها اتفاق مي‌افتد. جهت جلوگيري از تكرار اين موارد ذكر شد تا در هر پسوند به اين موضوع اشاره نشود. براي ديدن اين موارد به مطالب مرتبط در پايين مراجعه كنيد.
1- حالت ساده (yalın durum): اسم در اين حالت هيچ پسوندي ندارد، اما مي‌تواند پسوند ملكي يا پسوند جمع داشته‌باشد، مانند كلاس sınıf، بچه çocuk، كار iş، زبان‌ها diller.
در تركي پسوند هاي حالت به 6 بخش تقسيم مي شوند:
|
Yalın hăl |
1- حالت ساده |
|
Bulunma hăli |
2- حالت جايگاهي |
|
Ayrılma hăli |
3- حالت ازي (تميز، انفصال) |
|
Yönelme hăli |
4- حالت جهتي ( نشانگر جهت) |
|
Belirtme hăli |
5- حالت مفعولي |
|
ilgi hăli eki |
6 -حالت وابستگي |
اسم مفرد (tekil ad): اسمي كه بر يك شخص، چيز يا يك مفهوم دلالت كند، مفرد است.
جمع (çoğul ad): حداقل بر دو شخص، چيز يا مفهوم دلالت كند. پسوند جمع (çokluk eki) در تركي –lar/-ler است. استفاده از آن طبق قانون هماهنگي واكه‌اي اصلي است.
|
آخرين مصوت كلمه |
|
|
a- ı- o- u |
e- i- ö- ü |
|
lar |
ler |
حالت جهتي (yönelme durumu): معادل «به» است. گاها معني «تا» و «براي» هم مي دهد.
|
اسم + -a/-e |
|||||
|
dağ-a |
به كوه |
ağaç-a |
→ |
ağaca |
به درخت |
|
sol-a |
به چپ |
kitap-a |
→ |
kitaba |
به كتاب |
|
duvar-a |
به ديوار |
Bebek-e |
→ |
bebeğe |
به كودك |
|
arkadaşlar-a |
به دوستان |
Kilit-e |
→ |
kilide |
به كليد |
در اسم‌هايي كه به مصوت ختم مي‌شوند به صورت -ya/-ye مي‌باشد.
|
kapı-ya |
Masa-ya |
Hastane-ye |
|
به در |
به ميز |
به بيمارستان |
قاعده : پس از پسوندهاي ملكي سوم شخص (مفرد يا جمع) به صورت -na /-ne استفاده مي شود.
|
Onun babası-na |
به پدر او |
|
Onların evleri-ne |
به خانه‌ي آنها |
|
Ali’nin annesi-ne |
به مادر علي |
|
Onların dolapları-na |
به كمد آنها |
|
Onun oğlu-na |
به پسر او |
|
Onların işleri-ne |
به كار آنها |