هماهنگي آوايي (واكه‌اي/ مصوتي) فرعي (küçük ünlü uyumu)
اگر اولين هجاي كلمه‌اي داراي مصوت غيرمدور (a- ı- e- i) باشد در هجاهاي بعدي هم مصوت غيرمدور مي‌آيد (دو رديف اول جدول)، اگر هم اولين هجا داراي مصوت لب‌گرد (o- u- ö- ü) باشد هجاهاي بعدي هم مصوت تنگ-لب‌گرد يا غيرمدور-پهن خواهند داشت (دو ردويف دوم جدول). به اين قانون هماهنگي غيرمدوري-گردي (düzlük-yuvarlaklık uyumu) هم گفته مي شود.
|
مصوت هجاي قبلي |
مصوت هجاي بعدي |
|
a- ı |
a- ı |
|
e- i |
e- i |
|
o- u |
a- u |
|
ö- ü |
e- ü |
براي مثال پسوند حالت مفعولي را بررسي مي كنيم كه چهار حالت دارد : ı- i- u- ü
|
el |
el-i |
دست را |
|
kan |
kan-ı |
خون را |
|
dil |
dil-i |
زبان را |
|
kış |
kış-ı |
زمستان را |
|
köy |
köy-ü |
روستا را |
|
kol |
kol-u |
بازو را |
|
kül |
kül-ü |
خاكستر را |
|
un |
un-u |
آرد را |
اين هماهنگي به هماهنگي واكه‌اي اصلي وابسته است و چهار حالت به وجود مي‌آورد. از طرفي در تركي حروف o و öفقط در هجاي اول ديده مي‌شوند. كلماتي هستند كه اين قانون در آنها وجود ندارد. هماهنگي‌هاي واكه‌اي هم در خود كلمات و هم در پسوندهاي اضافه‌شده به آنها وجود دارد. به طور كلي ترتيب قرارگيري واكه‌ها در كلمات در تركي استانبولي به شكل زير است. اين جدول در مورد پسوندهاي داراي 4 حالت صادق است. :
اين جدول مهم هست آن را به ياد داشته باشيد.
|
|
|
مصوت بعدي |
مصوت قبلي |
|
جزيره، پيشاني، دور، گرما |
ada- alın- ırak- ısı |
a- ı |
a- ı |
|
دامن، عروس، خواسته، درشت |
etek- gelin- istek- iri |
e- i |
e- i |
|
اتاق، هيزم، هواپيما، وضعيت |
oda- odun- uçak- durum |
a- u |
o- u |
|
وظيفه، مرگ، مدت، نقره |
ödev- ölüm- süre- gümüş |
e- ü |
ö- ü |